Elektrik enerjisinin kesintisiz bir şekilde sağlanması gereken tesislerde, birden fazla jeneratörün birlikte çalışması oldukça önemlidir. Bu noktada “senkronizasyon” yani jeneratörlerin aynı anda, aynı frekans ve gerilim değerleriyle paralel çalışması kritik bir işlemdir. Peki iki dizel jeneratörü birbirine senkron etmek için neler gerekir? Bu işlem yapılırken hangi adımlara dikkat etmek gerekir? Bu yazıda hem teorik çerçeveyi hem de sahada uygulamada dikkat edilmesi gereken detayları sade bir dille ele alıyoruz.
Senkronizasyon Nedir?
Senkronizasyon, iki veya daha fazla jeneratörün aynı şebekeye eş zamanlı bağlanmasıdır. Bu işlem sırasında jeneratörlerin;
değerlerinin uyumlu hale getirilmesi gerekir. Aksi takdirde, jeneratörler arasında ani akım transferleri, titreşim, arıza ve ekipman ömründe ciddi kısalmalar meydana gelir.
Senkronizasyon İçin Gereken Temel Şartlar
- Aynı Faz Sırası
Her iki jeneratörün faz sıralarının aynı olması gerekir (örneğin R-S-T). Faz sırası ters ise senkronizasyon yapılamaz; bu durum motorların ters çalışmasına veya ekipman hasarına yol açabilir.
- Eşit Gerilim Değeri
Her iki jeneratörün çıkış gerilimlerinin birbirine çok yakın (genelde ±5%) olması gerekir. Gerilim farkı yüksek olursa, jeneratörlerden biri diğerine yük bindirir.
- Aynı Frekans
Frekanslar senkron hale gelmeden paralel bağlama yapılmamalıdır. Genellikle frekans farkı ±0.1 Hz altında olmalıdır.
- Faz Açısı (Faz Farkı)
Senkronizasyon sırasında jeneratörlerin faz açısı da minimum farkta olmalıdır. Fazlar örtüşmediği sürece paralel bağlama risklidir.
Senkronizasyon Ekipmanları
Senkroskop: Fazların örtüşüp örtüşmediğini gösterir. İdeal olarak ibre “12” konumundayken kontaktör kapatılır.
Voltaj ve Frekans Ayar Sistemleri: Jeneratör kontrol panellerinde voltaj ve frekans ayarı yapılmalıdır.
Otomatik Senkronizasyon Röleleri (AVR + Genset Kontrol Ünitesi): Modern sistemlerde bu iş otomatik yapılabilir.
Koruma Röleleri: Geri güç rölesi, aşırı akım, aşırı/eksik frekans, düşük/yüksek gerilim gibi durumlara karşı koruma sağlar.
Senkronizasyon Aşamaları
Hazırlık ve Kontrol
Her iki jeneratör çalıştırılmadan önce sistem kontrolleri yapılmalı; yakıt, yağ, soğutma ve yük profili gözden geçirilmelidir.
Jeneratörlerin Başlatılması
İlk jeneratör yükü üstlenir. İkinci jeneratör boştayken frekans ve voltaj değeri eşitlenmeye çalışılır.
Frekans ve Gerilim Ayarı
İkinci jeneratörün devir ayarı ve AVR sistemi ile frekansı ve gerilimi ilk jeneratöre yaklaştırılır.
Senkroskop
İbre "12" yönünü gösterdiğinde (fazlar örtüşmüşken) jeneratör şebekeye bağlanır.
Yük Paylaşımı
Jeneratörler eşit yük paylaşımı yapacak şekilde ayarlanır. Genellikle güç faktörü kontrolü de bu aşamada yapılır.
Dikkat Edilmesi Gerekenler
Ters Yönlü Güç Akışı (Reverse Power): Jeneratörlerden biri motor gibi çalışmaya başlarsa ciddi hasar oluşur. Geri güç rölesi ile bu engellenmelidir.
Titreşim ve Harmonikler: Uyumsuz senkronizasyon harmonik bozulmalara ve mekanik titreşimlere yol açar.
Yük Profiline Göre Ayar: Her jeneratörün kapasitesi farklıysa yük paylaşımı buna göre orantılı yapılmalı.
Senkronizasyon Frekansı: Jeneratörler sık sık senkronize edilecekse otomatik sistem tercih edilmelidir.
